Liefde, lust en luiers

Voor veel kersverse ouders kan seks na de bevalling een uitdagend onderwerp zijn. Na de komst van een baby staat het hele leven toch een beetje op zijn kop – en dat geldt ook voor jullie liefdesleven. Het is volkomen normaal dat je in de eerste periode minder met seks bezig bent. Jullie aandacht en energie gaan vooral naar de baby en het herstel van de bevalling. Wanneer stellen weer toe zijn aan seks, verschilt enorm: sommige kunnen niet wachten, terwijl anderen pas na echt langere tijd (denk aan maanden) weer van hun seksleven genieten. Factoren zoals de bevalling zelf, je lichamelijk herstel, hoe het met jullie baby gaat en hoe jullie je voelen, spelen hierin allemaal een rol.

Het advies van geboortezorg-professionals is om in elk geval de eerste zes weken na de bevalling geen vaginale seks te hebben, om het lichaam te laten genezen en infecties te voorkomen (vaginaal bloedverlies moet echt gestopt zijn). Na deze tijd kan het seksuele verlangen anders zijn dan voorheen, zowel bij de moeder als bij de vader. Welke neurobiologische veranderingen spelen bij vrouwen én mannen na de geboorte? En hoe kun je jullie seksuele relatie rustig en positief opnieuw opbouwen? Want onbelangrijk is dit zeker niet!

Het vrouwenlichaam maakt na de bevalling, net als tijdens de zwangerschap, een enorme hormoonverandering door. Tijdens de zwangerschap waren oestrogeen en progesteron extreem hoog; vlak na de geboorte dalen deze spiegels weer snel. Als je borstvoeding geeft, speelt er nog een hormoon een belangrijke rol: prolactine. Prolactine blijft hoog om melk te produceren, en onderdrukt ook de eisprong en houdt de oestrogeenspiegel laag. Dit laatste kan ervoor zorgen dat de vaginawand dunner en droger wordt. Hierdoor kan seks pijnlijk zijn.

Tip: gebruik glijmiddel! Glijmiddel kan een goede hulp zijn als er wel zin is in seks, maar het vochtig worden toch uitblijft. Het is wel belangrijk om hier niet te veel een gewoonte van te maken, want dan loop je het risico dat dit als makkelijke oplossing gebruikt wordt ‘om het maar even te doen’. Opwinding blijft hier de basis.

Bescherming en herstel

Prolactine onderdrukt ook de aanmaak van testosteron bij vrouwen, waardoor je lichamelijk én mentaal minder gevoelig bent voor seksuele prikkels. Met andere woorden: de biologische drive voor seks staat simpelweg even op een lager pitje. Dit heeft een biologische verklaring, namelijk als ‘natuurlijk voorbehoedsmiddel’. Na de bevalling is het lichaam (en brein) van de moeder gericht op herstel en zorg voor de pasgeborene. Evolutionair gezien is het logisch dat de seksuele drang tijdelijk minder wordt, omdat de energie en aandacht volledig naar het overleven van de baby gaan en een nieuwe zwangerschap vlak na een geboorte nadelig zou zijn voor moeder én kind.

Ook een ander welbekend hormoon speelt hier een rol: oxytocine (het “knuffelhormoon”). Tijdens borstvoeding is oxytocine heel hoog, en is de focus van een moeder sterk gericht op hechting met de baby. Die intense verbondenheid is prachtig voor de band met je kind, maar laat, zeker in het begin, minder ruimte in je hoofd voor erotiek of seksuele fantasie. Veel moeders voelen zich emotioneel vervuld door het contact met de baby, waardoor de behoefte aan seksuele intimiteit tijdelijk op de achtergrond kan raken.

Fysiek herstellen

Je lichaam heeft tijd nodig om te genezen van de bevalling (zeker als er hechtingen of een keizersnede zijn geweest). Vermoeidheid door gebroken nachten en de stress van het zorgen voor een pasgeborene spelen ook een grote rol. Slaapgebrek is een bekende libidokiller – als je elke kans grijpt om te slapen, is het geen wonder dat seks onderaan de prioriteitenlijst belandt. Veel moeders voelen zich in de babytijd bovendien overstroomd door aanraking: de hele dag is er een kleintje aan het voeden, knuffelen of vragen om zorg, waardoor je ’s avonds misschien even geen lichamelijk contact meer kunt verdragen.

Ook emoties en zelfbeeld veranderen. Je kunt onzeker zijn over je post-baby lichaam – de achtergebleven kilo’s, een slappere buik, striae of littekens – of je afvragen of je partner je nog wel aantrekkelijk vindt. Al deze factoren zorgen ervoor dat veel moeders in de eerste maanden na de bevalling minder zin hebben in seks. Dit is normaal en meestal tijdelijk. Naarmate je lichaam herstelt en de hormonen langzaam weer in balans komen (bijvoorbeeld zodra je minder of geen borstvoeding meer geeft), merken veel vrouwen dat hun seksuele interesse ook weer toeneemt.

Tip: communicatie, communicatie, communicatie. Negeer het onderwerp vooral niet! Wees open om het gesprek te voeren, en accepteer dat dit een blijvend belangrijk onderwerp is. Bespreek samen jullie verwachtingen en onzekerheden, maar leg er vooral geen druk op. Richt je eerst op affectie en nabijheid in plaats van meteen op geslachtsgemeenschap. Zoek kleine momentjes om elkaar te knuffelen en te zoenen, en wie weet kan dat op den duur vanzelf omslaan naar meer…

Mentaal herstellen

Naast het fysieke herstel vraagt ook je mentale gezondheid om aandacht. De bevalling, de nieuwe verantwoordelijkheden en het slaapgebrek kunnen emotioneel zwaar zijn. Veel vrouwen ervaren stemmingswisselingen, onzekerheden en momenten van overweldiging, wat helemaal normaal is. Goed voor jezelf zorgen – door je gevoelens te delen, steun te zoeken en mild voor jezelf te zijn – is essentieel om weer ruimte te voelen voor intimiteit en plezier. Ook (zachte) beweging kan hierbij helpen: wandelen, postnatale yoga of lichte sport ondersteunen niet alleen je lichamelijke herstel, maar geven je ook mentaal meer energie, ontspanning en een gevoel van veerkracht. Yoga helpt bovendien om de rust in jezelf terug te vinden en kan stap voor stap ervoor zorgen dat je weer in de stemming komt. Herstellen is geen sprint, maar een proces waarin kleine stapjes een groot verschil maken.

Vaak ligt de aandacht op de moeder, maar ook in het mannenlichaam en -brein vinden opvallende veranderingen plaats zodra hij vader wordt. Onderzoek toont aan dat vaders na de geboorte minder testosteron aanmaken, en deze spiegel zelfs kan dalen. Deze hormoondaling maakt vaders juist gevoeliger en zorgt ervoor dat ze makkelijker een band kunnen opbouwen met hun kind. Deze afname van testosteron kan betekenen dat een vader tijdelijk ook minder zin in seks heeft – het libido ligt simpelweg wat lager, net zoals bij zijn partner. Dit is dus belangrijk om te beseffen: ook de man ondergaat hormonale shifts die invloed hebben op zijn gedrag en gevoelens.

Tegelijk produceren kersverse vaders méér van andere hormonen, met name oxytocine. Oxytocine staat niet alleen bekend als het knuffelhormoon, maar ook als bindingshormoon. Ook hier helpt de natuur, en onze evolutie, weer. Het gevoel van binding is essentieel om vaders net zo goed in de ouderrol te laten groeien als moeders. Onderzoek heeft laten zien dat betrokken vaders na een paar maanden meetbaar meer verbindingen krijgen in hersengebieden die te maken hebben met hechting, zorg en empathie, en dat dit zich vooral ontwikkelt richting bescherming en betrokkenheid.

Hoe vertaalt dit zich naar de relatie? Veel vaders herkennen dat hun prioriteiten verschuiven na de geboorte. Ze besteden veel aandacht aan het gezin en ervaren – net als moeders – vermoeidheid en stress. De combinatie van minder testosteron en meer oxytocine kan ertoe leiden dat de drang naar seks minder op de voorgrond staat. In plaats daarvan voelt een jonge vader misschien een nieuwe soort intimiteit: die van samen ouders zijn. Sommige mannen zijn huiverig om hun partner seksueel te benaderen in de kraamtijd, uit zorg dat ze haar pijn doen of omdat ze merken dat zij erg moe is. Andersom kan het voor moeders wennen zijn als hun partner minder initiatief toont dan voorheen – maar bedenk dat hij óók aan het veranderen is. Deze periode vraagt om wederzijds begrip: het betekent niet dat jullie elkaar niet meer aantrekkelijk vinden, maar dat jullie beiden door zowel een biologische aanpassing gaan, als een aanpassing in hoe jullie leven nu ingericht en ingedeeld is.

Stap 1: Geef julliezelf sowieso minimaal zes weken de tijd om te herstellen – of nog concreter: wacht met penetratie tot minimaal zes weken na de bevalling.

Stap 2: Bouw de intimiteit langzaam op – Richt je eerst op affectie en nabijheid in plaats van meteen op geslachtsgemeenschap. Ga op zoek naar fijne seksuele ervaringen – bijvoorbeeld een lange tongzoen, elkaar erotische berichtjes sturen of gewoon dicht tegen elkaar aan liggen – en pas seks te hebben als jullie het beide echt willen. Intimiteit is meer dan alleen “een piemel in een vagina” (zoals seksuoloog Astrid Kremers het treffend zegt).

Stap 3: Een goed begin is het halve werk – Neem extra tijd voor voorspel en stimulatie. Een lange opbouw met strelen, zoenen en eventueel orale seks kan helpen om de natuurlijke lubricatie op gang te brengen en de zin te vergroten. Comfort is cruciaal: probeer andere houdingen of technieken die prettiger voelen (bijvoorbeeld zij-aan-zij liggen in plaats van een diepe missionarishouding) om pijn te vermijden. En merk je dat iets pijn doet? Stop dan meteen. Neem je lichaam serieus; het geeft signalen af om je te beschermen.

Stap 4: Betrek de vader in de zorgtaken (sorry guys, maar dit is een pro-tip) – Dit klinkt misschien als een gekke tip, maar het kan zeker invloed hebben op jullie intimiteit. Een studie uit 2017 liet zien dat vrouwen in de eerste 18 maanden na de bevalling aanzienlijk minder seksuele voldoening en emotionele verbondenheid ervaren, tenzij hun partner sterk betrokken is bij de huishoudelijke taken en babyzorg.

Hoe meer jullie de lasten delen, des te minder uitgeput (en stiekem misschien ook gefrustreerd) een van beiden raakt. Samen een ritme vinden waarin beide ouders tijd krijgen om te rusten of iets voor zichzelf te doen, kan ruimte scheppen voor hernieuwde zin in intimiteit. Bovendien kan het zien van je partner in zijn/haar zorgzame rol ook best wel aantrekkelijk zijn – het zogenaamde “partner als ouder”-effect kan juist nieuwe bewondering en zelfs lust geven. Kortom, zorgzaamheid is sexy: een papa die ’s nachts verschoont of een mama die even een uurtje gaat wandelen zodat partner kan uitrusten, draagt allemaal bij aan een betere sfeer in de relatie. Waar denk je dat de 'dad-bod' craze vandaan komt?

Stap 5: Flexibiliteit in de momenten die je (niet) kiest – Spontane nachtelijke vrijpartijen zitten er met een newborn misschien niet altijd in, maar creativiteit wel. “Slaap als de baby slaapt” is een bekend advies; draai het ook eens om naar “Heb seks als de baby slaapt.” Dat kan best om 10 uur ’s ochtends zijn tijdens het ochtenddutje! Plan desnoods bewust een intiem moment in wanneer jullie weten dat de kleine een langere slaap doet. Dit kan soms op hele andere tijdstippen zijn dan je verwacht, dus wees flexibel, en heb geduld (dit kan juist ook wat interessante spanning doen opbouwen soms).

Voorbij de echte newborn-fase en voelt het oké om een oppas te regelen? Doe dat dan! Regel een date night en ga even met z’n tweeën weg uit de ouderrol. Dit kan helpen om elkaar weer als geliefden te zien in plaats van alleen als ouders. Praten jullie alleen maar over de baby? Prima! Hou het luchtig, gooi er humor in. Dit kan alleen maar leuk zijn. Het belangrijkste is: maak tijd voor elkaar vrij, ook al is het in kleine stukjes.

Stap 6: Laat je niet afschrikken door onhandige momenten – Deze bouwt eigenlijk voort op hierboven, wederom een beetje flexibiliteit inbouwen, maar vooral ook niet teleurgesteld raken als iets niet lukt. Net aan het rollebollen en je ligt op een speen? Lach erom. In het midden van de vrijpartij en de baby begint te huilen? Helaas, neem een pauze, misschien pakken jullie de boel later weer op, of anders morgen weer een dag. Geniet vooral van de momenten die jullie wel met elkaar hebben, en weet dat je ook altijd terug kan kijken op deze periode met een glimlach en een ‘weet je nog toen?’.

Pro tip van de verloskundige: Vergeet anticonceptie niet!

Er gaan verhalen rond over de periode na de bevalling, of tijdens borstvoeding, dat je verminderd vruchtbaar bent. Dat klopt enigszins, maar dit is geen 100% betrouwbare anticonceptie! De vruchtbaarheid van de vrouw kan sneller terug zijn dan je denkt, zelfs als ze borstvoeding geeft, is het mogelijk weer zwanger te worden – vaak al vóór de eerste menstruatie. Denk dus op tijd na over anticonceptie als jullie seks weer gaan hebben, en niet van plan zijn om het gezin zó snel uit te breiden. Het is sowieso verstanding om sowieso tot een jaar na de bevalling te wachten met een nieuwe zwangerschap om je kans op lichamelijke klachten te verminderen. Maar anders: go for it!. Er zijn verschillende opties die veilig zijn tijdens de borstvoedingsperiode, zoals condooms, het koperspiraaltje of een hormoonspiraaltje. De minipil zou ook kunnen, maar de ervaring hiermee is dat de borstvoeding daarvan terug kan lopen. Overleg eventueel met je verloskundige of huisarts wat het beste bij jullie past!

Hoewel seks na de bevalling minder vanzelfsprekend kan zijn, blijft het een belangrijke manier om de verbinding tussen jou en je partner te versterken. Intimiteit – in welke vorm dan ook – helpt jullie om niet alleen als ouders, maar ook als geliefden verbonden te blijven. Regelmatige affectie, aanraking en gedeelde seksuele ervaringen kunnen stress verminderen, onderlinge spanning verlagen en gevoelens van liefde en waardering versterken. Seks is geen verplichting, maar wel een krachtig middel om jullie relatie te voeden, juist in een fase waarin alles om de baby draait. Door bewust tijd voor elkaar te maken, blijven jullie investeren in een gezonde en hechte relatie – wat ook weer bijdraagt aan een warme, stabiele omgeving voor jullie kind.

Seks na de zwangerschap: een herontdekking

De hormonale en emotionele veranderingen na de geboorte vragen om geduld: jullie zullen elkaar opnieuw moeten vinden, waarbij vrouwen vaak extra tijd en ontspanning nodig hebben om in de stemming te komen. Een huiltje op de babyfoon kan al genoeg zijn om de lust te laten verdwijnen, maar dat betekent niet dat je seksuele persoonlijkheid verdwenen is – ze staat alleen tijdelijk op pauze. Veel nieuwe moeders hebben hun libido niet verloren, maar hun interesse in ónprettige seks. De sleutel ligt dus in het weer prettig maken van seks: door te focussen op wat goed voelt, kan het brein positieve associaties opbouwen en zal de zin stapje voor stapje terugkeren. Gun elkaar tijd, wees lief voor jezelf en laat intimiteit in alle vormen – knuffels, zoenen, gesprekken – weer een plek krijgen in jullie (nieuwe) relatie (ja de relatie met baby is eigenlijk weer een nieuwe relatie). Wees open, blijf praten en elkaar, en geef elkaar de ruimte, en jullie vinden langzaam een nieuw evenwicht. Uiteindelijk kan deze periode jullie band zelfs verdiepen, met veel respect voor elkaar, maar waar ook kwetsbaarheid en vertrouwen centraal staan. De liefde vindt zijn weg – ook tussen de luiers door.